Với những phương pháp giáo dục mầm non cũ, phụ huynh và giáo viên thường áp đặt những suy nghĩ của người lớn lên trẻ nhỏ. Điều này đã góp phần triệt tiêu chính kiến và khả năng sáng tạo vô tận của các bé. Ngày nay, những phương pháp giáo dục tiến bộ và hiện đại được ra đời dần dần thay thế các tư tưởng giáo dục truyền thống. Tính độc lập và sự phát triển tự nhiên của trẻ ngày càng được coi trọng. Bài viết dưới đây sẽ giới thiệu về phương pháp giáo dục mầm non theo cách tiếp cận Reggio – một trong những cách tiếp cận được ứng dụng nhiều ở các quốc gia, trong đó có Việt Nam.
Sự ra đời của cách tiếp cận Reggio
Cách tiếp cận Reggio đã được phát triển ở Reggio Emilia, một thành phố nhỏ ở miền bắc nước Ý, nơi rất coi trọng các dịch vụ hỗ trợ trẻ em và gia đình. Vào những năm 1960, hội đồng địa phương của thành phố Reggio Emilia đã nhận trách nhiệm phát triển và quản lý mạng lưới các trường mầm non dành cho trẻ em từ 3 đến 6 tuổi, những nơi đã cam kết sử dụng cách tiếp cận Reggio.
Người chịu trách nhiệm chính cho sự phát triển của Cách tiếp cận Reggio là Loris Malaguzzi. Vào năm 1945, Loris Malaguzzi là một giáo viên tiểu học làm việc ở Reggio Emilia. Khi nghe tin về trường mầm non đang được xây dựng ở Villa Cella, ông đã đạp xe đến ngôi làng này để tìm hiểu sự tình. Khi lắng nghe những người phụ nữ đang phải lao động và khám phá ra ngôi trường này quan trọng đến mức nào với họ, ông đã được truyền cảm hứng để tìm hiểu thêm về những đứa trẻ thuộc lứa tuổi mầm non bằng cách tham gia chương trình đào tạo tâm lý học. Ông đã dành cả cuộc đời mình để phát triển thứ mà ngày nay chúng ta gọi là cách tiếp cận Reggio.
Mục tiêu của phương pháp giáo dục mầm non theo cách tiếp cận Reggio
Cách tiếp cận Reggio hướng đến xây dựng một môi trường phát triển toàn diện cho trẻ. Một số mục tiêu chủ đạo của phương pháp giáo dục mầm non theo cách tiếp cận Reggio xây dựng đó là:
Tự học và khám phá: Reggio Emilia tập trung vào việc khuyến khích trẻ tự học và khám phá thế giới xung quanh. Trẻ được đặt vào môi trường học tập mở, nơi các bé có thể tự do đặt câu hỏi, thể hiện sự tò mò và tham gia vào các hoạt động sáng tạo.
Phát triển tư duy sáng tạo: Phương pháp Reggio giúp trẻ phát triển tư duy sáng tạo thông qua việc tham gia vào các dự án thực tế, tạo ra các sản phẩm và giải quyết các vấn đề. Trẻ được khuyến khích tự do bộc lộ cảm xúc và ý tưởng của mình.
Tạo môi trường học tập thú vị: Cách tiếp cận Reggio xây dựng môi trường học tập dựa trên sự lắng nghe và thấu hiểu nhu cầu của trẻ. Môi trường này khuyến khích trẻ tham gia vào các hoạt động vui chơi, tương tác với bạn bè và tự học thông qua trải nghiệm.
Gắn kết gia đình và cộng đồng: Phương pháp này tạo sự gắn kết giữa trẻ, cha mẹ, thầy cô và cộng đồng. Trẻ được khuyến khích thể hiện cảm xúc và ý kiến của mình, đồng thời học hỏi từ những người xung quanh.
Phát triển kỹ năng xã hội và ngôn ngữ: Reggio Emilia giúp trẻ phát triển kỹ năng xã hội thông qua việc làm việc nhóm, tương tác với bạn bè và tham gia vào các hoạt động cộng đồng. Trẻ cũng được khuyến khích sử dụng nhiều ngôn ngữ khác nhau để thể hiện ý tưởng và cảm xúc của mình.
Các giá trị cốt lõi của cách tiếp cận Reggio
Trong Reggio, trải nghiệm chất lượng cao dành cho trẻ nhỏ được xây dựng dựa trên một tập hợp các giá trị cốt lõi. Những giá trị này đã được phát triển trong nhiều năm để phản ánh những yếu tố mà các cư dân tại Reggio Emilia cho là quan trọng với trẻ nhỏ và gia đình các bé.
Cách tiếp cận Reggio đề cao các giá trị sau:
- Hình ảnh mạnh mẽ của trẻ – coi các bé là những người mạnh mẽ, tự tin và có năng lực.
- Các mối quan hệ mà ở đó trẻ em, giáo viên và cha mẹ đều quan trọng như nhau.
- Sự sáng tạo của trẻ – nhấn mạnh tầm quan trọng của môi trường trong việc hỗ trợ quá trình phát triển, vui chơi và học tập của trẻ.
- Hiểu cách trẻ học, cả với tư cách cá nhân và theo nhóm – thông qua việc dành thời gian cho các dự án dài hạn và thực hành suy ngẫm.
Điểm đặc biệt trong phương pháp giáo dục theo cách tiếp cận Reggio
Trọng tâm của cách tiếp cận Reggio là việc trẻ có hình ảnh vô cùng mạnh mẽ trong mắt người lớn. Mọi đứa trẻ đều được xem là mạnh mẽ, tự tin và có năng lực. Những đứa trẻ mạnh mẽ thường có những ý tưởng riêng, biết cách bày tỏ ý kiến, lựa chọn độc lập, đồng thời có thể vui chơi và hợp tác tốt với những người khác.
Hình ảnh mạnh mẽ này của trẻ cần nhận được sự hỗ trợ của những người lớn biết lắng nghe và tin tưởng chúng sẽ đưa ra những quyết định có trách nhiệm. Trong cách tiếp cận Reggio, việc lắng nghe trẻ bao gồm việc chú tâm đến những gì các bé nên nói và suy nghĩ, đồng thời tỏ ra nghiêm túc với các ý tưởng của trẻ.
Trong cách tiếp cận Reggio, người lớn luôn sẵn sàng học cùng trẻ. Mọi người hợp tác với nhau trong một mối quan hệ cộng tác, thay vì để người lớn “phụ trách” và nắm mọi quyền hành. Vai trò của người lớn là lên kế hoạch để trẻ bắt đầu hành trình khám phá, đồng thời cung cấp các nguồn tài liệu mở để khuyến khích trẻ phát triển tư duy và cách học của riêng mình. Người lớn sẽ cẩn thận quan sát cũng như lắng nghe những gì trẻ làm và nói, sau đó sử dụng những gì quan sát được để hướng dẫn và mở rộng việc học của từng bé.
Trẻ được khuyến khích học hỏi lẫn nhau. Các bé cùng nhau làm việc và vui chơi trong các nhóm nhỏ từ khi còn rất sớm. Trẻ sẽ học cách lắng nghe quan điểm của nhau, cũng như cách tôn trọng quan điểm và cảm xúc của người khác. Trong môi trường giáo dục Reggio, tất cả trẻ đều được coi trọng như nhau, thậm chí các bé khuyết tật cũng được chào đón vào nhà trẻ và trường mầm non. Trẻ em khuyết tật được coi là có “quyền đặc biệt” thay vì “nhu cầu đặc biệt”. Điều này công nhận chúng là những đứa trẻ mạnh mẽ có thể đóng một vai trò quan trọng trong nhóm mình.
Hiện nay ở Việt Nam đã có các cơ sở giáo dục mầm non lấy cảm hứng từ cách tiếp cận Reggio Emilia để xây dựng môi trường giáo dục và chương trình học dựa trên các dự án lấy trẻ làm trung tâm. Trong tương lai, Phương pháp giáo dục Reggio sẽ ngày càng phổ biến rộng rãi hơn nữa. Để hiểu được rõ hơn về các lý thuyết cũng như cách thực hành phương pháp này, mời bạn tìm đọc cuốn sách: “Cẩm nang giáo dục mầm non theo cách tiếp cận Reggio”.
Content by Tran Thi Giang