Lắng nghe chủ động sẽ là chìa khóa giúp thầy cô, thay vì từ một nhà thuyết giảng độc đoán sẽ trở thành một người dẫn dắt bài học giao tiếp với học sinh, giúp xây dựng mối tương quan ban đầu để học sinh có thể đặt niềm tin tưởng và thoải mái sẻ chia với thầy cô. Để hiểu rõ hơn về lắng nghe chủ động trong dạy học hãy cùng IPER tìm hiểu nhé!
Thế nào là lắng nghe chủ động?
Lắng nghe chủ động là lắng nghe một cách tập trung với những phản hồi phù hợp để hiểu thực sự nhu cầu của học sinh cần gì. Dù đang học mẫu giáo hoặc đại học, học sinh luôn muốn mình được lắng nghe.
Khi thầy cô sử dụng lắng nghe tích cực trong phong cách giảng dạy của mình, học sinh hiểu rằng mình đang được giảng dạy theo những nhu cầu riêng biệt và có nhiều khả năng sẽ tham gia vào bài học một cách tích cực.
Nguyên nhân chưa lắng nghe chủ động hiệu quả
Sự lắng nghe là một điều tất yếu trong dạy học. Nhưng không phải ai, không phải lúc nào sự lắng nghe ấy cũng đạt được hiệu quả, đặc biệt là khi đổi mới giảng dạy. Có thể khái quát một số nguyên nhân sau đây:
Chúng ta còn ảnh hưởng nhiều của quan niệm dạy học truyền thống: giáo viên là người “rót” kiến thức, học trò lắng nghe, ghi chép một cách thụ động mà không có sự tương tác hai chiều. Giảng viên chưa thực sự tạo điều kiện cho sinh viên nói lên những suy nghĩ của mình.
Thứ hai, giảng viên đã tạo điều kiện cho sinh viên bày tỏ ý kiến, quan điểm nhưng tầm nhận thức, tốc độ tư duy của giảng viên và sinh viên có những khoảng cách nhất định. Thông thường, giảng viên là người có trình độ, sự hiểu biết cao hơn, làm chủ kiến thức; tốc độ xử lý thông tin của bộ não cũng nhanh hơn tốc độ của lời nói. Do vậy, giảng viên sẽ thiếu sự chú ý, coi trọng đến lời nói của sinh viên. Ta hãy hình dung hai mẹ con cùng bước đi, nếu con bước chậm hơn thì mẹ phải bước chậm lại hoặc phải biết cách dìu dắt con cùng bước cho kịp với mình. Lắng nghe cũng tương tự như thế.
Thứ ba, do thiên kiến, sự ích kỷ hay vị kỷ. Trước một tình huống đặt ra, giảng viên chỉ coi trọng quan niệm hay ý kiến chủ quan của mình, lúc nào cũng chỉ nghĩ mình đúng và sẽ bác bỏ mọi ý kiến không giống mình. Điều này rất không tốt cho dạy học.
Thứ tư, giảng viên nghe một cách có chọn lọc. Trong phần trả lời, thuyết trình,… của sinh viên, giảng viên chỉ nghe một hoặc vài từ/câu/ý mà mình cho là đúng. Điều này đồng nghĩa với không phải giảng viên lắng nghe sinh viên nói mà là lắng nghe những gì giảng viên nghĩ đáng ra sinh viên cần phải nói. Để dạy học có hiệu quả, điều quan trọng không phải sinh viên nói gì mà quan trọng là qua lắng nghe những điều sinh viên nói, giảng viên sẽ xác định được nhận thức của sinh viên đến đâu, qua đó có phương pháp tác động nhằm nâng cao tầm nhận thức cho sinh viên.
Làm cách nào để cải thiện cách lắng nghe chủ động trong dạy học?
Khuấy động không khí
Khi bắt đầu một buổi học, giáo viên cần khuấy động không khí để tạo cho lớp sự sôi động, cởi mở giúp học sinh có một tâm thế thoải mái để trong giao tiếp với giáo viên, các học sinh có thể có thể tự tin trình bày những suy nghĩ, cách làm của mình.
Khích lệ, động viên học sinh khi bày tỏ quan điểm
Trong khi lắng nghe, giảng viên nên tỏ ra mình nắm vững vấn đề, am hiểu điều mà sinh viên đang nói tới. Sau đó nên phản hồi lại một cách tích cực bằng lời nói như nên khen, khích lệ khi học sinh nói đúng, động viên khi học sinh trả lời sai hoặc e ngại, ngập ngừng,…. Tránh bác bỏ, tranh cãi với học sinh.
Bạn nên kiên nhẫn và khách quan trong khi lắng nghe sinh viên, không nên nóng vội và ngắt lời sinh viên. Nếu thời lượng không đủ cho sinh viên tiếp tục trình bày, tranh luận thì nên khéo léo chốt lại vấn đề, hứa hẹn tạo cơ hội cho sinh viên thảo luận, trình bày trong một dịp khác.
Thấu cảm
Giáo viên nên thấu cảm với học sinh, không chỉ là nghe một cách chăm chú mà giáo viên nên đặt mình vào vị trí của học sinh để hiểu học sinh hơn.
Lắng nghe chủ động trong dạy học không chỉ là sự lắng nghe những ý kiến phát biểu trực tiếp của học sinh. Sự lắng nghe còn mang nghĩa rộng, là sự tạo điều kiện và sự xử lý tốt tất cả những thông tin mà giáo viên tiếp nhận được khi học sinh thể hiện suy nghĩ, hoạt động,… của chính mình.
Content by Nguyễn Thị Hải Yến