Tài nguyên giáo dục mở (OER) đang tạo ra cơ hội lớn cho giáo dục đại học Việt Nam, đặc biệt là các trường đại học trong việc tiếp cận đến nguồn học liệu có chất lượng với chi phí thấp để nâng cao chất lượng đào tạo và nghiên cứu. Các loại tài nguyên giáo dục mở được cung cấp với nội dung đa dạng và phong phú. Sau đây hãy cùng IPER tìm hiểu về các loại OER phổ biến nhất nhé.
Tài nguyên giáo dục mở là gì?
Khái niệm tài nguyên giáo dục mở (Open Education Resources) lần đầu tiên được Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên hiệp quốc – UNESCO (United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization) đưa ra tại Diễn đàn 2002 về Khóa học mở (2002 Forum on OpenCourseware).
Trong cuốn sách “Giáo dục và Khoa học mở”, nhóm tác giả đã định nghĩa về OER như sau: Tài nguyên giáo dục mở là các tài liệu dạy, học và nghiên cứu nằm trong miền công cộng (public domain) hoặc được công bố sử dụng các giấy phép sở hữu trí tuệ cho phép người khác sử dụng, phóng tác (adapt) và phân phối (distribution) miễn phí. Tài nguyên giáo dục mở có thể là sách giáo khoa, tài liệu khóa học và toàn bộ khóa học, học phần, bài kiểm tra, video trực tuyến,…được sử dụng để hỗ trợ tiếp cận kiến thức.
Các loại tài nguyên giáo dục mở
Sách giáo khoa mở
Sách giáo khoa mở là những học liệu được thiết kế, chia sẻ hay xuất bản theo cơ chế hướng tới việc mở rộng mức độ truy cập cho mọi người. Nó thường được phân phối trực tuyến ở nhiều định dạng khác nhau (ví dụ như PDF hoặc EPUB), học viên có thể lựa chọn định dạng phù hợp nhất với ngân sách và phong cách học tập của mình.
Sách giáo khoa mở không chỉ miễn phí mà còn được cấp phép sao cho các giảng viên có thể thêm bớt, chỉnh sửa hoặc sắp xếp lại nội dung của cuốn sách đó. Nhờ vậy mà giảng viên có thể phản ánh các cập nhật gần đây hoặc thay đổi nội dung để phù hợp với thiết kế cũng như khung thời gian trong chương trình giảng dạy của họ.
Một số nguồn sách giáo khoa mở quan trọng được nhiều người truy cập và sử dụng như:
OpenStax Textbooks
Đây là nền tảng cung cấp sách giáo khoa miễn phí cho cả cấp độ trung học phổ thông và đại học, đã được cộng đồng giáo dục đại học phản biện đồng cấp và hiệu đính. OpenStax cập nhật sách giáo khoa liên tục và luôn đính kèm danh sách các tài nguyên bổ sung có thể sử dụng trong lớp học.
BCcampus Open Textbooks
Thư viện BCcampus có thế mạnh về các tài liệu phục vụ khóa học giáo dục phổ thông, cùng các lựa chọn giảng dạy kỹ năng và chuyên môn riêng của các ngành nghề. Một số sách còn có phần đáng giá của các giảng viên đã sử dụng tài liệu trước đó hay đính kèm các tài nguyên phụ trợ.
Open SUNY Textbooks
Dự án sách giáo khoa mở Milne cung cấp kinh phí và hỗ trợ cho các giảng viên ở ĐH Bang New York, những người muốn xuất bản sách giáo khoa mở.
OER Commons Open Textbooks
OER Commons cho phép bạn tìm kiếm các tài nguyên giáo dục mở với nhiều lựa chọn về thể loại, trình độ và lĩnh vực khác nhau.
MERLOT Open Textbooks
Đây là chương trình với nội dung mời các nhà giáo dục chia sẻ và đánh giá về tài nguyên giáo dục mở trên MERLOT sau khi được các nhóm chuyên gia có chuyên môn về lĩnh vực đó xem xét và phản biện.
Khóa học
Từ OpenCourseWare (OCW) đến MOOC
Đây là một nền tảng xuất bản các tài nguyên giáo dục đại học kỹ thuật số mở và miễn phí. Các tài nguyên này được tổ chức dưới dạng khóa học và thường có các tài liệu lập kế hoạch khóa học và các công cụ đánh giá cũng như nội dung chuyên đề. Tuy nhiên, nền tảng này lại chưa có các công cụ đánh giá để trở thành một khóa học trực tuyến thực sự. Và đó cũng là lý do cho sự ra đời của Khóa học trực tuyến đại chúng mở (Massive Open Online Course – MOOC).
Khóa học trực tuyến đại chúng mở – MOOC
MOOC là các khóa học trực tuyến đại chúng mở miễn phí, được cung cấp trên nền tảng học tập trực tuyến, công cụ Web 2. và kết nối mạng xã hội. Một số trang MOOC phổ biến với cấp độ giáo dục đại học như: Trang web tìm kiếm MOOC (Class Central, Course Root, MOOC-List, Course Talk, Degree Paths của MOOCLab) hoặc từ các nhà cung cấp MOOC hàng đầu như: Canvas Network, Cognitive Class, Coursera, edX, FutureLearn,…
Tài nguyên đa phương tiện mở
Tài nguyên đa dạng phương tiện mở là nguồn tài liệu dưới dạng hình ảnh, video, âm thanh mẫu trang web… được gắn các giấy phép cho phép sử dụng một phần hay toàn bộ quyền với tác phẩm. Một số nguồn tài nguyên đa phương tiện mở được sử dụng phổ biến như:
Google hình ảnh
Nền tảng này cho phép người dùng tìm kiếm những hình ảnh và ảnh động đa dạng, phù hợp cho nhiều mục đích sử dụng. Khi sử dụng tùy chọn nâng cao của công cụ này, người dùng có thể lọc ra những hình ảnh có giấy phép Creative Commons để sử dụng.
Youtube
Đây là nơi tổ hợp nhiều nhà sáng tạo nội dung và tổ chức với hàng triệu video có nội dung đa dạng từ khắp nơi trên thế giới. Với các tùy chọn tìm kiếm mở rộng, người dùng có thể lọc ra các video có các giấy phép mở để có thể sử dụng cho dự án của mình.
Flickr
Là dịch vụ chia sẻ ảnh trực tuyến và mạng xã hội với giấy phép mở, Flickr đã trở thành một kho tàng hữu ích cho các nhà nghiên cứu, nghệ sĩ, nhà thiết kế và những người muốn sử dụng tài nguyên hình ảnh cũng như video một cách hợp pháp.
Internet Archive
Với Internet Archive, người dùng có thể xem và theo dõi sự tiến hóa của các trang web theo thời gian. Ngoài ra còn có thể tải xuống và sử dụng hàng triệu sách điện tử, báo chí, tạp chí, video, âm thanh và tác phẩm nghệ thuật miễn phí.
The Open Video Project
The Open Video Project cung cấp một kho lưu trữ video tương đối đa dạng và phong phú, bao gồm các thể loại như: giáo dục, lịch sử, tài liệu, văn hóa và nghệ thuật. Điều này giúp khuyến khích sử dụng và chia sẻ video mở trên mạng cũng như nâng cao khả năng truy cập, tìm kiếm và phân tích video.
TED: Ideas Worth Spreading
Nền tảng này khuyến khích người dùng chia sẻ video với giấy phép CC BY-NC-ND 4.0, tức là cần phải ghi công tác phẩm, không sử dụng để thu lợi nhuận và không chỉnh sửa nội dung dưới bất kỳ hình thức nào. Ngoài ra, TED cũng khuyến khích các nhà giáo sử dụng video của mình để trình chiếu trong lớp học nhằm phục vụ cho mục đích giáo dục.
World Digital Library
World Digital Library là nơi cung cấp nguồn tài nguyên đa phương tiện mở cho công chúng qua nhiều hình thức như: sách, bản đồ, hình ảnh, âm thanh, video và các văn bản văn hóa khác mà không đặt ra bất kỳ giới hạn nào về bản quyền.
Pixabay
Không chỉ có các hình ảnh, tranh vẽ và ảnh động, Pixabay còn cho phép người dùng truy cập, tải xuống và sử dụng miễn phí các hiệu ứng âm thanh, nhạc điệu và video.
Unsplash
Tương tự Pixabay, Unsplash cũng là một nguồn cung cấp tài nguyên đa phương tiện mở lớn nhất Internet, chủ yếu là ảnh và các đối tượng đồ họa. Người dùng có thể tải xuống và sử dụng các tác phẩm một cách miễn phí, cả cho mục đích thương mại và phi thương mại mà không cần ghi công.
Sư phạm mở
Phương pháp sư phạm mở (Open Pedagogy) là các thực hành sư phạm hướng tới thu hút sinh viên vào việc sáng tạo nội dung và giúp việc học trở nên mở hơn.
Phương pháp sư phạm mở có các đặc điểm sau:
- Trao quyền cho sinh viên với tư cách là người kiến tạo chứ không chỉ là người tiêu thụ thông tin
- Học tập trải nghiệm;
- Mời sinh viên tham gia vào quá trình giảng dạy/Đồng sáng tạo kiến thức;
- Chuyển đổi các bài tập một lần thành các bài tập cộng tác;
- Tính chủ động của sinh viên trong việc quyết định công việc của họ có được chia sẻ hay không và chia sẻ như thế nào.
Khi ứng dụng phương pháp sư phạm mở, bạn cần chuẩn bị kỹ về mặt công nghệ và các kiến thức liên quan đến tài nguyên giáo dục mở. Ngoài ra còn cần chú ý đến vấn đề bản quyền và các quyền liên quan đến bảo mật và riêng tư của người học.
Trên đây chỉ là một số các loại tài nguyên giáo dục mở phổ biến nhất. Vẫn còn có những loại OER khác nhưng ít được truy cập hơn. Nếu bạn có nhu cầu tìm hiểu chi tiết và đầy đủ hơn về các loại tài nguyên giáo dục mở thì hãy tìm mua cuốn sách: “Giáo dục và khoa học mở – Cẩm nang hướng dẫn dành cho giảng viên và nhà nghiên cứu”.